İlk beklenen adet yaşı, ergenliğin başlangıç zamanındaki bireysel farklılıklara göre değişir. Normal ergenlik döneminin gelişiminin zamanlaması, sırası ve hızı bireyler arasında değişiklik göstermekle birlikte başlangıç olayları genellikle tahmin edilen bir patern izler. Önce böbrek üstü bezlerinin aktivasyonu ile genital kıllanma başlar sonra meme dokusu gelişmeye başlar en son aşamada da menstrüel siklus yani adet kanaması başlar.
Amenore: genç kızlarda 16 yaşına kadar menstrüasyon (regl) döneminin başlamaması ya da daha önce adet kanaması görmüş olan kadınlarda, adetten kesilme ya da hamilelik süreci haricinde, 3 adet dönemi boyunca peş peşe adet kanamalarının olamaması durumuna tıp literatüründe verilen addır.
Çoğu genç kızda, ergenliğin ilk işareti büyümenin hızlanması olup, bunu meme tomurcuklanması ve genital bölgede tüylenme izler. Adet kanaması 10 yaş gibi erken bir zamanda ortaya çıkabilir ve nadiren 16 yaştan sonra bir zamanda da ortaya çıkabilir.
Amenore (Adet Görememe) Belirtileri
Aşağıdaki kriterleri sağlayan hasta Adet Görememe (Amenore) açısından değerlendirilmelidir.
Amenore (Adet Görememe) Türleri ve Sınıflandırılması
Amenore, primer amenore veya sekonder amenore olarak ikiye ayrılır.
Primer amenore: daha önce hiç adet kanaması görmemiş hastaların durumuna verilen addır.
Sekonder amenore: daha önce adet kanaması görmüş kadınların, adetten kesilme ya da hamilelik durumu haricinde, 3 ay peş peşe adet kanaması görmemesi durumuna verilen addır.
Amenore bozukluğu oluşum yerine göre sınıflandırılır.
Amenoreli hastaların nasıl değerlendiririz?
Vücudun Genel Duruşu ve Yapısının DeğerlendirilmesiVücudun genel duruşu ve yapısı değerlendirilir. Boy, kilo vücut kitle indeksi belirlenir. Kısa boy ve seksüel gelişim tanı için önemlidir. Düşük kilo ağırlığı kötü beslenme veya fiziksel, duygusal stres merkezi sistemle ilişkilidir. Obezite ise çoğunlukla Polikistik Over Sendromu (PKOS) ile ilişkilidir. Meme gelişimi ve genital bölge kıllanması değerlendirilir.
Uterus (rahim) ve genital çıkış yolunun değerlendirilmesiUterus ve genital çıkış yolu, adet düzeni ve dış genital muayenesi ile kolayca değerlendirilebilir. Kısa bir vajina doğuştan bozuklukları gösterir. Normal bir vajina ve görünür rahim ağzı doğuştan olan bir anormallik değilde rahim ağzı ve rahim ile ilgili cerrahi veya enfeksiyon öyküsü olanlarda rahim ağzının kapanması ve rahim içi yapışıklık nedeninden kaynaklanır.
Adet Görememenin (Amenore) Sebepleri ve Tedavileri Nelerdir?
Beklenen adet görmesi gereken yaş döneminde adet kanaması görmez ve aylık karın kasık ağrısı görülür. Adet kanamasının vajinadan akamayıp içerde birikmesi ile görülen ağrıdır.
TedaviTedavisi kızlık zarı cerrahi olarak açılır.
Ergenlik dönemi tipik bir kadın gibidir. Meme gelişimi ve genital kıllanması normaldir. Uterus ve vajinanın bir kısmı gelişmemiştir. Ergenlik döneminde adet kanaması görmemesi ile başvururlar. Müllerien agenezili hastalar böbrek ve iskelet sistemi anormallikleri de sık görüldüğü için böbrek ve iskelet sistemi de ileri tetkikle değerlendirilmelidir. Ayrıca mutlaka karyotip yani hastanın genetik analizi ile cinsiyet kromozomları da değerlendirilmelidir.
TedaviMüllerien agenezili hastaların cinsel ilişkide vajinanın uygun olması için de ya cerrahi yöntem kullanılır ya da vajinal genişletmeyi sağlayan vajinal dilatatörler kullanılır. Vajinal dilatatörler iyi motive olmuş hastalarda, teknik olarak başarılı olup 3-6 ay içerisinde fonksiyonel vajina oluşumu sağlar.
Cesaretlendirme ve psikolojik destek müllerien agenezili hastalarda en önemli husustur. Bu hastalar infertil olmakla beraber seksüel olarakta aktiftirler. Kendi genetik yapılarına sahip taşıyıcı anne ile tüp bebekle çocuk sahibi olabilirler.
c. Adrojen Duyarsızlık Sendromu - Testiküler Femizasyon Teşhis ve TanıAndrojen reseptörlerinde bozukluk olması nedeniyle normal testis ve testeron olmasına rağmen reseptöre etki etmediği için erkek dış genital gelişememektedir. Dış genital organları kadına benzer, rahim ve rahim ağzı yoktur vajina kısa ve kör bir şekilde sonlanır. Bu hastaların genelde boyları ortalamanın üzerindedir. Meme gelişimi olup genital kıllanması azdır. Tanısı serumda testesteron hormonu bakılır. Testesteron hormonu erkeklere göre normal veya normalin üzerindeyken kadınlara göre oldukça yüksektir. Kesin tanı karyotip yani genetik analiz ile (46 XY) konulur.
TedaviTedavisinde fonksiyonel bir vajinanın oluşturulması ve testislerin kanser riski nedeniyle çıkarılmasıdır. Fonksiyonel vajina müllerien agenezideki gibi ya vajinal dilatatörler ya da cerrahi olarak vajinoplasti yapılabilir. Tabii bu hastalarda da psikolojik destek önemlidir.
d. Asherman Sendromu - Rahim İçi Yapışıklıklar Teşhis ve TanıAsherman sendromu gebeliklerle ilişkili olup özellikle küretaj gibi cerrahi işlemlere bağlıdır. Daha az sıklıkta ise rahim içi enfeksiyonda, histeroskopik myom ameliyatı gibi durumlarda da görülebilir. Asherman sendromu tanısında hikayeden şüphelenmek gerekir. Östrojen ve progesteron tedavisi sonrası kanamanın yetersiliği ile hastalıktan şüphe edilir. Rahim filmi, ultrason ve sonohisterografi ile daha detaylı bilgi verir. Kesin tanı histeroskopi ile konulur.
TedaviTedavisinde ilk seçenek histeroskopi ile yapışıklıklar açılır. Sonrasında hormon tedavisi eklenir. Herşeye rağmen ağır vakalarda %20-%60 kadar çıkabilen tekrarlama riski mevcuttur. Normal rahim içi oluşturulana kadar tekrarlayan operasyonlar gerekebilir. Tedavinin başarısı rahim filmi ile değerlendirilir.
2. Yumurtalık İle İlgili BozukluklarTurner sendromunun tipik dış görünüşü; boy kısalığı, kadın yönünde cinsel gelişimin yetersiz olması, yele boyun, düşük kulak, arka saç çizgisinin aşağıda olması ve geniş aralıklı memedir. Kesin tanısı genetik analiz ile konur. Turner sendromlu vakalar kalp, böbrek, tiroid, çölyak hastalığı ve işitme ile ilgili bir problemin tespiti açısından da değerlendirilmelidir.
TedaviBelirli aşamalarda ve yaşlarda çeşitli hormon tedavileri önerilebilir.
b. Prematür Over Yetmezliği - Erken MenapozYumurtalık fonksiyonlarının 40 yaşından önce durmasıdır. Bu hastaların %5-10 oranında yumurtalık fonksiyonları azalmasına rağmen kısmen de devam etmekte olup ve gebelik ve doğum gerçekleşebilmektedir. Erken menapoz kadınların %1’inde görülmektedir. Bilinen en sık nedenleri kromozomal anormallikler, fraxil x premutasyonu, otoimmun hastalıklar, radyasyon tedavisi ve kemoterapidir.
TedaviBu hastalarda tıbbı tedavinin yanında danışmanlık ve psikolojik destekte çok önemlidir.
Östrojen hormonu tedavisi yokluğunda kemik erimesi, erken kalp hastalıkları açısından risk altındadır. Ateş basması, terleme gibi sıkıntıların yanı sıra vajinal kuruluk görülür. Bu nedenle östrojen kullanmasında bir engel yoksa östrojen tedavisi almalıdır. Kemik ve kalp sağlığı için egzersiz, diyet, yeterli kalsiyum ve D vitamini desteği sigaradan da kaçınılmalıdır.
Erken menapozdaki genç kadınlar, yaşlı menapoz sonrası kadınlardan belirgin biçimde farklı oldukları ve ayrıca onlar için hormon tedavisinin riskleri ve yararları arasındaki dengede farklıdır. Erken menapozdaki kadınlar yaşlı menapoz sonrası kadına göre genç olduğu için kalp hastalıkları ve meme kanseri riskleri düşüktür.
Gebelik şansı %5-10 civarındadır. Bunun dışında yumurta bağışı ile tüp bebek önerilir.
Eğer hamileyseniz Kasılmalarım Başladı ve Gebelikte Vertigo sayfalarımızı okumanızı tavsiye ederiz.Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı