Tıp dilinde üriner inkontinans da denilen idrar kaçırma, mesane ve üretranın işlevini yerine getiremeyerek, idrarı idrar torbasında tutamaması sonucu meydana gelen irade dışı idrar sızıntısıdır. İdrarın istenildiği zaman dışarıya atılmasını sağlayan kasların zayıflaması idrar kaçırmaya neden olur.
İdrar kaçırma durumunda, mesanede bulunan kaslar kontrolünü kaybeder ve idrar ile dolu olan kesede basınç hızlı bir şekilde artar. Mesanedeki basıncın artmasıyla üretra üzerindeki baskı da artar. Bunun sonucunda idrar, istemsiz şekilde vücut dışına çıkar ve böylece idrar kaçırma durumu meydana gelir.
Kadınlarda idrar kaçırma daha sık görülmekle birlikte erkeklerde ve yaşlılarda da görülmektedir. İdrar kaçırma sorununun, kişinin günlük hayatını olumsuz etkileyerek psikolojik problemlere de yol açtığı bilinmektedir. Sürekli olarak tekrar ettiği durumlarda hastalık olarak kabul edilmektedir. Kadınlarda idrar kaçırma sorunu genellikle çok sayıda doğum ya da iri bebek doğumu nedeni ile olur.
İdrar kaçırma rahatsızlığına sahip olanların aklına ilk olarak “idrar kaçırma neden olur?” sorusu gelmektedir. İdrar kaçırma nedenleri hakkında doğru bir tespit için alanında uzman bir doktor eşliğinde muayenelere başlamak gereklidir. İdrar kaçırma nedenleri tespit edilirken, hastanın yaşam öyküsünün ve tıbbi geçmişinin doktor tarafından eksiksiz bir şekilde öğrenilmesi son derece önemlidir.
En yaygın idrar kaçırma nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
İdrar kaçırma, kişinin yaşının ilerlemesiyle birlikte artar ancak üriner inkontinans yaşlılığın doğal bir sonucu olarak görülmemelidir.
İnsan vücudunda idrarın biriktirildiği organa mesane adı verilir. Mesanede biriken idrarın istemsiz şekilde dışarı çıkışını önleyen kaslar bulunur. Sağlıklı bir mesane, içerisindeki idrar miktarı arttıkça esneyerek içerdeki basıncı dengeler. İç basıncın dengelenmesiyle mesanenin ucunda bulunan kaslar, mesaneden dışarıya açılan kapağın kapalı kalmasını sağlar.
Mesanenin alt kısmında üretra adı verilen bir yapı bulunur. Üretra, mesaneden çıkan idrarın dışarı atılmasını sağlayan organdır. Bu organ, vücut tarafından salgılanan hormonlar ve sinir sisteminin kontrolü altındadır. Kasların kontrolü sağlayamaması nedeniyle kesedeki idrarın dışarı istemsiz atılmasına idrar kaçırma denir.
Kadınlarda idrar kaçırma, pelvik kaslarının zayıf olmasından kaynaklanabilir. Pelvik kasları doğuştan zayıf olabileceği gibi gebelik, zor doğum, fazla doğum, obezite, ilerleyen yaş ve menopoz gibi sebepler de pelvik kaslarının zayıflamasına neden olabilir.
Gebelik durumunda bebekle birlikte büyüyen rahmin mesaneye baskı yapması sonucunda da kadınlarda idrar kaçırma sorunu meydana gelebilir. Genel olarak geçici bir durumdur, doğumdan bir süre sonra sona erer.
Kadınlarda idrar kaçırma nedenleri arasında fazla doğum yapma, zor doğum yapma, vezikovajinal fistül (hastanın vajinasından idrar kaçırmasına neden olan bozukluk) denilen yapının bulunması gibi nedenler de sayılabilir. Ayrıca, zor doğumlar sonrasında idrar kesesinde sarkmaların meydana gelmesi de kadınlarda idrar kaçırma nedenleri arasındadır.
Öksürürken idrar kaçırma, stres tipi üriner inkontinans olarak karşımıza çıkmaktadır. Kadınlar arasında çokça dile getirilen idrar kaçırma türüdür. Zor ve fazla doğum sonrasında pelvik kaslarının zayıflaması ve zamanla artan vücut ağırlığı, kadınlarda öksürürken idrar kaçırma nedenleri arasında sayılabilir.
Öksürme anında karındaki basınç artar. Karındaki basıncın artmasıyla orantılı olarak mesane üzerindeki baskı da artar. Pelvik taban kasları zayıf olan kişilerde, mesane artan baskıya karşı koyamaz ve idrarın mesanede tutulması zorlaşır. Bunun sonunca idrar kaçırma durumu meydana gelir.
İdrar kaçırma sorununu kesin olarak tedavi eden bitkisel bir yöntem bulunmamakla beraber idrar kaçırma ile ortaya çıkan yakınmaları azaltmak ve idrar yollarının sağlığını desteklemek amacıyla bazı bitkisel yöntemler kullanılabilmektedir. Daha çok kadınlarda idrar kaçırma bitkisel tedavi yöntemi olarak kullanılmaktadır.
Ancak her tür ilaçta ve takviyede olduğu gibi bitkisel tedavi yöntemleri konusunda da mutlaka bir doktora danışılmalıdır. Aksi takdirde istenmeyen sonuçlarla karşı karşıya kalınabilir.
İdrar kaçırma belirtileri;
Şeklinde sayılabilir. Yukarıda sayılan idrar kaçırma belirtilerinden herhangi biri bile görüldüğünde gecikmeksizin uzman bir doktora danışılmalı ve idrar kaçırma nedenleri tespit edilerek tedaviye başlanmalıdır. İdrar kaçırma rahatsızlığının erken tanı ve tedavisi gerek kişinin yaşam kalitesi gerek fiziksel ve psikolojik sağlığı açısından oldukça önemlidir.
Hastalığın tedavisinde idrar kaçırma türünün tespit edilmesi, doğru tedavinin uygulanması açısından büyük önem arz etmektedir.
4 farklı idrar kaçırma türü bulunmaktadır:
Stres tipi idrar kaçırma: Bu tip idrar kaçırma; gülme, öksürme, hapşırma, koşma, zıplama, ağır bir eşyanın kaldırılması gibi nedenlerle mesaneye uygulanan baskının ve bununla beraber mesanedeki basıncın artması sonucu meydana gelir. Ayrıca, prostat ameliyatı geçirmiş erkeklerde ve doğum sırasında kadınlarda görülebilir. Kadınlarda stres tipi idrar kaçırma türünde genellikle rahim ve idrar kesesinde sarkmalar mevcuttur.
Sıkışma tipi idrar kaçırma: Kişinin aniden idrara sıkışmasıyla birlikte mesane kasının aşırı kasılması sonucu meydana gelir. Genellikle tuvalete yetişemeden idrar kaçırma durumuyla sonuçlanır. Sıkışma tipi idrar kaçırma; idrar yolu enfeksiyonu, pelvik kaslarının zayıflaması ya da kadınlarda menopoz sonrasında görülebilir.
Karışık tipte idrar kaçırma: Stres tipi idrar kaçırma ve sıkışma tipi idrar kaçırma türünün bir arada bulunduğu kaçırma tipidir.
Taşma tipi idrar kaçırma: Mesanenin kapasitesinden fazla idrarla dolmasına rağmen kişide sıkışıklık hissinin oluşmaması ve bunun sonucunda mesaneye fazla gelen idrarın mesaneden taşması suretiyle gerçekleşen idrar kaçırma türüdür. Nörolojik problemlerden kaynaklı olarak ortaya çıkabilir. Taşma tipi idrar kaçırma yaşayan kişi erkek ise prostat tedavisi ile kadın ise de kateter kullanımı ile mesanenin boşaltılması sağlanabilmektedir.
İdrar kaçırma sorunu yaşayan kişilerde hastalığın teşhisi için uzman doktorlar tarafından uygulanacak birtakım testler ve yöntemler bulunmaktadır. Bu yöntemler şu şekilde sıralanabilir:
İdrar kaçırma tedavisi yapılırken cerrahi yöntemler kullanılabileceği gibi cerrahi olmayan yöntemler de kullanılabilir. Tedavi şekline, hastalığın seyrine göre doktor eşliğinde karar verilmesi gerekir. Ancak tercih edilecek ilk yöntemler cerrahi dışı yöntemler olmalıdır. Bu yöntemlerden olumlu sonuç alınamadığı takdirde cerrahi yöntemler değerlendirmeye alınmalıdır.
İdrar kaçırma tedavisi sırasında kullanılan bazı yöntemler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
Pelvik taban kasları, mesaneyi destekleyen kaslardır. Bu kaslar gebelik, doğum, yaşın ilerlemesi ya da geçirilen bazı hastalıklar sonrasında zayıflayabilir. Zayıflayan pelvik taban kasları idrarın mesanede tutulmasını zorlaştırır. Bunun sonucunda idrar kaçırma durumu meydana gelir. Bu kasların güçlendirilmesi ve tekrar eski haline getirilebilmesi için yapılması gereken egzersizlere kegel egzersizleri denir. Pelvik taban kaslarının birkaç saniye tutulup bırakılması ve bu hareketin birkaç defa tekrarlanması şeklinde yapılır.
Kadınlarda idrar kaçırma egzersizleri arasında sayılan kegel egzersizleri, kadınlarda idrar kaçırma tedavisi amacıyla doktorlar tarafından sıklıkla önerilmektedir. Bu egzersizler sayesinde vajinal kaslar güçlendirilmekte ve idrarın tutulabilmesi sağlanabilmektedir. Kegel egzersizleri uygulanarak rahatsızlığın önlenmesi veya sonlandırılması sağlanabilir. Cerrahi müdahale olmadığı için günlük yaşantı üzerinde herhangi bir olumsuz etkisi bulunmamaktadır.
Kegel egzersizlerinin gereğinden fazla yapılması durumunda pelvik kasları normalden daha sıkı hale gelebilir. Pelvik kaslarının fazla sıkı olması durumunda ise pelvik bölgesinde ağrılar ve idrar yaparken zorlanmalar ile karşılaşılabilir.
Egzersizlerin kısa sürede etkisini göstermesi beklenmemelidir. Etki süresi birkaç hafta ile birkaç ay arasında değişkenlik göstermektedir. Bu noktada önemli olan düzenli ve istikrarlı bir biçimde egzersizlere devam edebilmektir.
Prostat büyümesi sorunu yaşayan erkeklerde idrar kaçırma tedavisi amacıyla kullanılan ilk yöntem, ilaç ile prostatı küçültme yöntemidir. Ancak ilaç ile küçülmeyen prostatın alınması amacıyla cerrahi işlemlere geçilmesi gerekebilir.
“İdrar kaçırmaya hangi bölüm bakar?”, “kadınlarda idrar kaçırma hangi bölüm bakar?” gibi sorular, idrar kaçırma sorunundan muzdarip olanların en çok sorduğu sorulardandır.
İdrar kaçırma, mesane ve üretranın da içinde bulunduğu idrar yolları ile ilişkili bir problemdir. İdrar kaçırma problemine sahip olan kişi bir kadın ise, kadın hastalıkları ve doğum bölümüne başvurmalıdır. Erkeklerde idrar kaçırma ile ilgilenen bölüm ise üroloji bölümüdür.
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı