Gebelikte vajinal muayene, yalnızca tıbbi bir gereklilik varsa (ör. erken doğum şüphesi, rahim ağzı değerlendirmesi, doğum eylemi başlangıcı, kanama vb.) gebeliğin son haftalarında yapılır.
Gebelikte çatı muayenesi gebeliğin son haftalarına doğru yapılır. En erken 34. haftada genellikle ise 37. haftadan sonra gebelikte çatı muayenesi yapılır.
Pelvik muayenenin, vajinal yolla yapılmasına çatı muayenesi denir. Bir diğer adı vajinal pelvik muayenedir. Muayene sırasında gebenin pelvik kemikleri, rahim ağzı durumu, yumuşak dokuları ve doğum kanalının yapısı kadın hastalıkları ve doğum uzmanı tarafından elle değerlendirilir.
Muayene ile anne adayının normal doğuma hazır olup olmadığı hakkında fikir edinilir. Gebeliğin 34. haftasından sonra yapılan çatı muayenesi, yalnızca doğum kanalının darlığı veya anatomik engel şüphesinde fikir verebilir ama doğum şeklini kesin olarak öngörmez. Bu muayene, doğum başladıktan sonra yapılan muayene kadar kesin değerlendirme yapma imkanı sunmaz.
Doğum eyleminin aktif şekilde başladığı saatlerde, çatı muayenesinin yapılması daha uygundur. Doğum başladığında rahim ağzı açılır, rahim kanalı yumuşar. Doğru tanı için bu sırada yapılan muayene önemlidir.
Doğum eylemi başladığında, rahim ağzının açılması (dilatasyon), silinmesi (efasman), bebeğin başının seviyesi (station) gibi kriterleri değerlendirmek için çatı muayenesi yapılır.
Gebelikte çatı muayenesi rutin jinekolojik muayene pozisyonunda yapılır. Gebe litotomi pozisyonu alır. Muayenede iki parmakla ischial spine, promontorium, subpubik açı gibi yapılar değerlendirilir. Muayenede jinekolog steril eldivenler takar. İşaret ve orta parmağı ile pelvik kemiklerini, doğum kanalının genişliğini değerlendirir. Bu muayene pelviğin darlığı, bebeğin pozisyonunun doğum kanalı için uygunluğu konusunda ön bilgi verir.
Bazı durumlarda doktor spekulum kullanabilir. Bu cihaz yumuşak doku ve rahim ağzını da incelemeye yarar.
Gebelikte alttan muayene vajinal muayene gebenin normal doğuma hazır olup olmadığı hakkında ön bilgi almak için yapılır. Muayene sırasında pelvik genişliği-darlığı değerlendirilir. Bebeğin kafa konumu, duruş pozisyonu, vücut ölçüleri göz önünde bulundurulur. Doğum kanalının bebeğin geçişine uygun olup olmadığına bakılır.
Bilimsel olarak gebelikte vajinal muayene doğum kanalının fizyolojik uygunluğunu belirlemek için şu amaçlarla yapılır:
Bu sayede doğumun vajinal mi sezaryen doğum mu, olacağı hakkında yorumlama yapılabilir.
Çatı muayenesi genellikle ağrılı bir işlem değildir. Bireyin yaşadığı korku, stres kaslarını sıkmasına ve muayene sırasında kendini rahatsız hissetmesine neden olabilir. Normal şartlarda gebeliğin son haftalarında vajinal dokularda gevşeme olduğundan çatı muayenesi sırasında rahatsızlık hissi çok azdır.
Rahatsızlık hissi çoğunlukla gebenin kas gerginliğinden veya psikolojik stresinden kaynaklanır. Steril koşullarda ve nazik biçimde yapılan bir muayene ciddi ağrıya neden olmaz.
Muayene sırasında anne adayının sakin olması, cerrahın bilinçli ve saygılı yaklaşımı ile herhangi bir sorun yaşanmaz.
Vajinal mukozalar gebelikte daha hassas ve vasküler olduğu için muayene sonrası hafif lekelenme olabilir. Çok nadiren muayene sonrası hafif bir kanama ya da lekelenme görülebilir. Bu genellikle normal bir durumdur.
Hamilelikte vajinal muayene düşük tehdidinde, gebenin normal doğuma hazır olup olmadığı hakkında ön bilgi için yapılır. Gebeliğin rahim içinde mi dışında mı olduğunu saptamak için vajinal ultrason yapılır. Bu ultrason bebekle temas etmez ve bebek için zararlı değildir.
34. haftadan sonra, yani doğum yaklaştığında, alttan muayene yapılması bazı hekimlerce doğum kanalının uygunluğunu anlamak amacıyla tercih edilebilir; ancak bu rutin bir uygulama değildir.
ACOG ve RCOG rehberlerine göre, çatı muayenesi doğum başlamadan önce zorunlu değildir.
Bu kaynaklara göre doğum başlamadan önce rutin olarak pelvik (çatı) muayene yapılması şart değildir. Muayene, ancak tıbbi bir gereklilik olduğunda —örneğin erken doğum şüphesi, rahim ağzı değerlendirmesi veya doğum eyleminin başlaması gibi durumlarda— uygulanmalıdır. Doğum öncesi dönemde gereksiz vajinal muayenelerin hem enfeksiyon riskini artırabileceği hem de hasta konforunu olumsuzetkileyebileceği düşünülmektedir.
Belirtmeliyiz ki bu metin yalnızca bilgilendirme amacıyla yazılmıştır. Kadın hastalıkları ve doğum uzmanınızın önerileri önerileri esas alınmalıdır.
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı